"จักรยานของอุดม"
มันเป็นความใฝ่ฝันอันสูงสุดของเด็กชายวัยรุ่นซึ่งอาศัยอยู่ในแถบถิ่นชายขอบของประเทศไทย ที่จะได้เป็นเจ้าของจักรยานเท่ห์ๆสักหนึ่งคัน ไว้ขี่ไปโรงเรียนที่อยู่ห่างจากบ้านประมาณสิบกว่ากิโลเมตร
ทุกวันอุดมจะนั่งรถประจำทางไปโรงเรียนในตัวจังหวัดตั้งแต่เช้ามืด ส่วนน้องๆทั้งสามนั้นอยู่โรงเรียนใกล้บ้าน เดินไปไม่นานก็ถึง
สัจนิยมมหัศจรรย์ในวรรณกรรมไทยกับวาทกรรมแห่งความเป็นอื่น
ในวงการวรรณกรรมไทยนั้น รูปแบบการประพันธ์แนวสัจนิยมมหัศจรรย์นับว่าได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก นักเขียนในวงการไม่ว่าจะเป็นกนกพงศ์ สงสมพันธุ์ เรวัตร พันธุ์พิพัฒน์ ศิริวร แก้วกาญจน์ ประชาคม ลุนาชัย และอุเทน พรมแดง ต่างสร้างสรรค์งานเขียนที่มีกลิ่นอายของสัจนิยมมหัศจรรย์ ทำให้มีการกล่าวขวัญถึงวรรณกรรมแนวนี้อย่างต่อเนื่อง เป็นที่ทราบกันดีว่าสัจนิยมมหัศจรรย์เป็นรูปแบบการประพันธ์ที่มีต้นกำเนิดจากต่างประเทศและมีชุดแนวคิดและอุดมการณ์รองรับชัดเจน ในแง่หนึ่งอาจจะกล่าวได้ว่าสัจนิยมมหัศจรรย์เป็นวาทกรรมที่มีกรอบและขอบเขต มีพัฒนาการที่ตอบโต้กับวาทกรรมสัจนิยมที่พยายามนำเสนอว่าอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์และเรื่องราวที่อยู่นอกระบบเหตุผลเป็น "ความเป็นอื่น" ที่ไม่สมควรให้ความสำคัญ บทความนี้จึงมุ่งศึกษาการนำรูปแบบการประพันธ์สัจนิยมมหัศจรรย์มาใช้ในบริบทวรรณกรรมไทย เพื่อวิเคราะห์ความเหมือนและความแตกต่างในเชิงวาทกรรมแห่งความเป็นอื่น โดยมุ่งศึกษาเปรียบเทียบวรรณกรรมไทย 3 เรื่อง คือ โลกที่กระจัดกระจาย ของศิริวร แก้วกาญจน์ "แม่มดแห่งหุบเขา" ของกนกพงศ์ สงสมพันธุ์ และหมานครของคอยนุช
กวีและกวีนิพนธ์ ใน 'ตัวตน' ของพนม นันทพฤกษ์
พนม นันทพฤกษ์ เป็นที่รู้จักในวงวรรณกรรมไทยมาตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๒๒ ในฐานะนักเขียนเรื่องสั้นรางวัลช่อการะเกด ทั้งที่จริงแล้ว พนมสร้างงานมาก่อน ๑๔ ตุลาคม ๒๕๑๖ แต่ในอีกนามหนึ่ง อย่างไรก็ดี บทความนี้ต้องการศึกษาเฉพาะกวีนิพนธ์ที่เขียนขึ้นในนาม พนม นันทพฤกษ์ เพราะกวีนิพนธ์ในนามนี้ถูกกล่าวถึงในฐานะ 'ต้นแบบแห่งยุคสมัย' อันแสดงถึงความมี 'ตัวตน' ที่ชัดเจนระดับหนึ่ง จึงมีความจำเป็นต้องกันผลงานในนามอื่นไป ยกเว้นในกรณีที่จำเป็นต้องโยงใยเจตนารมณ์หรือแนวคิดบางประการ
วรรณกรรมท้องถิ่น
ในประวัติศาสตร์การเมืองเรื่องวรรณกรรมกับการที่วรรณกรรมเรื่อง "ไกรทอง" หรือแม้กระทั่ง "ขุนช้างขุนแผน" ซึ่งเดิมเป็นนิทานพื้นบ้านภาคกลาง แต่ต่อมาถูกนำไปปรุงแต่งให้งดงามทางวรรณศิลป์
ด้วยการบรรจุลงไปในกรอบฉันทลักษณ์อันเป็นมรดกทางวัฒนธรรมวรรณศิลป์ของชนชั้นสูง กระทั่งถูกยกย่องให้เป็น "วรรณคดี" (โดยเฉพาะเรื่อง "ขุนช้างขุนแผน" ถึงกับถูกยกให้เป็นยอดวรรณคดีประเภทกลอนสุภาพ) ขณะที่วรรณกรรม/วรรณคดีของวัฒนธรรมชั้นสูงหลายต่อหลายเรื่องก็ถ่ายทอด/แพร่กระจายไปสู่ชาวบ้าน ถูกเล่า ถูกสวด ถูกขับด้วยภาษาและฉันทลักษณ์หลวมๆ แบบท้องถิ่น จนกลายเป็น(วรรณกรรมท้องถิ่น) ฉบับภาคใต้ ภาคอีสาน ภาคเหนือ (และปรุงแต่งกันไปเป็นฉบับเล็กฉบับน้อยอีกมากตามลักษณะเฉพาะของแต่ละชุมชน) วรรณกรรมเหล่านี้กลับหมดโอกาสขึ้นสู่ทำเนียบวรรณคดี
ชายผู้ที่อ้างตัวเป็นเซ็ง ท่าน้ำ
เมื่อปลายปีที่แล้วนักวิชาการคนหนึ่งออกมาวิจารณ์นโยบายรัฐบาลและวิเคราะห์สถานการที่เกิดขึ้นสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ได้ข้อสรุปปัญหาว่าจะทวีความรุนแรง
"อู่ว่ะ...ไอ้นี่ทำแบ่ง!" เขาสบถ
ต่อมาเหตุการณ์ก็เกิดกับคณิตเองเมื่อคืนหนึ่งขณะอยู่เวรที่อำเภอกำลังเคลิ้มหลับแล้วสะดุ้งเมื่อมีเสียงโทรศัพท์ดังขึ้นตอนตีหนึ่ง เขางัวเงียรับสาย
"ดีมาหนอนิ? เท่นั่ง เท่ไน?"
เรื่องสั้น : ทางช้างเผือก
ทางช้างเผือกชาคริต โภชะเรือง๑เส้นทางชีวิตแท้จริงแล้วมิได้ไปไกลเกินกว่าที่เราจะคาดคิด คนเรามาดแม้นเดินทางไปถึงสุดขอบโลก ทะลุถึงจักรวาลทางช้างเผือก ทว่าผมกลับรู้สึกว่าสุดท้าย เราก็กลับมาหาจุดกำเนิดของตัวเอง ทางช้างเผือกที่ดูเหมือนไกลแสนไกลนั้นที่แท้กลับอยู่ในใจเราสองวันก่อน ผมกับโนราจวนมานั่งอยู
ก้างปลา
กระจงสองตัวในกรงขังวิ่งเหยาะ ๆ รอบ ๆ ตาข่าย เห็นคนก็จะหยุดแหงนหน้ามองขออาหาร ผมใช้เวลาที่เหลือก่อนตะวันตกดินไปเก็บมะละกอ ขอเพียงมะละกอลูกโต ๆ สักลูก ใบมันสำปะหลังสักสองยอดสำหรับอาหารมื้อกลางคืนของมัน ผมรู้จักมะละกอทุกต้นที่มีกระจัดกระจายอยู่ทั่วทั้งหมู่บ้านทั้งที่มีเจ้าของและไม่มี รู้ว่าต้นไหนผลโตงาม ๆ กำลังดี
กลับมาถึงบ้านผมต้องปอกเปลือกเขียวออก หั่นเป็นแท่งสี่เหลี่ยมเท่า ๆ กัน หากวันไหนขี้เกียจฝีมือก็ออกเป็นรูปแหลม ๆ เล็กบ้าง ใหญ่บ้าง ผมใส่กะละมังล้างน้ำให้ยางของมันออก ใส่ตะแกลงหย่อนลงในกรง พวกมันวิ่งเข้ามาแย่งกันกินเหมือนเด็กโดยไม่ยอมเหลียวแลใบมันสำปะหลังแม้แต่น้อย ผมรู้ว่าพวกมันแอบกินใบมันสำปะหลังตอนกลางคืน เช่นนี้แสดงว่ามะละกอน่าอร่อยกว่า วันนี้ผมเก็บมะละกอผลโตมาสองลูก ย่างน้อยลดเที่ยวหาสำหรับวันพรุ่งนี้ไปได้หนึ่งวัน หากจะเก็บมาหลาย ๆ ลูกก็ไม่ได้เพราะทิ้งไว้เกินสามวันมะละกอจะสุก ผมเคยสังเกตมันไม่เคยกินมะละกอสุกหมด หากเพราะพวกมดหรือไม่ก็หนูเข้าไปแย่งมันกิน อาบน้ำทานข้าวเสร็จ ตีสีหน้าเหนื่อยหน่ายต่อหน้าพ่อแม่เพื่อหาโอกาสขออนุญาตไปนอนบ้านสาเคียสักคืน โดยอ้างเหตุผลเหนื่อยมากอยากคุยกับเพื่อน
"เหตุผลฟังไม่ขึ้น" พ่อว่า "อยากไปนอนบ้านเพื่อนดีแล้วล่ะที่รู้จักบอกกล่าวกัน ความจริงหากไม่ต้องอ้างเหตุผลข้าง ๆ คู ๆ ก็ได้"
ผมคิดถึงเหตุผลข้าง ๆ คู ๆ แล้วอดขำในใจ
แม่ครับ...ตีผมสิ
ตอนเย็นผมกลับมาจากโรงเรียน มองหาไก่ชนของผมไม่เจอ ปกติเมื่อกลับถึงประตูรั้วไก่เห็นเครื่องแบบนักเรียนก็จะกรูเข้าหา รู้ว่ามันต้องได้กินข้าวเปลือกก่อน ก่อนผมเข้าบ้านผลัดเปลี่ยนเสื้อผ้าในบ้าน แต่วันนี้กลับไม่มีพวกมัน มีแต่ไอ้โต้งคู่กับไก่สาวและแม่ไก่ลูกอ่อนอีกครอกเท่านั้น ไอ้ตัวเขื่อง ๆ ทั้งหลายหายหน้าไปสิ้น ผมถามพี่สาวไก่หายไปไหนหมด
แม่ออกมา "ไม่ต้องหาหรอก แม่ขายอาแป๊ะไปหมดแล้ว"
"รวมทั้งไก่ชนของผมด้วยหรือ?"
... เพื่อนตาย ...
[ ภาคที่ 1 ]ถ้ามองด้วยสายตา สามัญสำนึก และความรู้สึกของคนธรรมดามันก็ยากที่จะแยกแยะความแตกต่างของสิ่งมีชีวิตทั้ง 2 สายพันธุ์ที่นอนเคียงข้างกันอยู่ข้างถนนคอนกรีตทางเข้าหมู่บ้าน ความขมุกขมอม กลิ่นสาบฉุน ๆ สีกระดำกระด่างที่เปรอะเลอะเทอะตามลำตัวตัวหนึ่ง มี 2 ขา อีกตัวหนึ่งมี 4 ขา นอนขดกายเบียดกันราวก
ชิ สุวิชาน : บทเพลงนกเขาป่า เตหน่า เรื่องเล่างูใหญ่ และตะขาบ
ชิ สุวิชาน : บทเพลงนกเขาป่า เตหน่า เรื่องเล่างูใหญ่ และตะขาบปว่า มี เลอ เปลอ เหน่ จี แว ปวา เลอ เปลอ เหน่ จี แวโข่ ที บ่อ ชะ นะ ปว่า บู เอาะ เต่อ เล่ โช โหม่ เต่อ ปูผู้เฒ่าเมื่อก่อนได้สั่งเรา ผู้แก่เมื่อก่อนได้สอนเราหัวกะโหลกยังอ่อนหน้าอกยังบาง กินยังไม่ครบรู้ยังไม่หมด....(เพลง สอนลูก อยู่ในชุด
